Sturen op maatschappelijke waarde

Maar hoe betrek je (de belangen van) betrokken partijen op een zorgvuldige manier? En wat maakt het zo complex? Eigenlijk staat niet (meer) ter discussie dat vastgoed- en gebiedsontwikkelingen meer betekenis kunnen hebben dan de functionele waarde en marktwaarde alleen. Vastgoed- en gebiedsontwikkelingen vormen namelijk een cruciale schakel in het realiseren van maatschappelijke waarden. Maar welke maatschappelijke waarden? Maatschappelijke waarden worden door verschillende betrokkenen anders waargenomen en daardoor anders gewaardeerd.

Daarbij komt dat de investeringen om maatschappelijke waarden te realiseren niet per se worden gedaan door degenen die vervolgens ook baat hebben bij de gecreëerde waarden. Het maakt het integraal afwegen van investeringen in maatschappelijke waarde ingewikkeld, maar ook noodzakelijk om een toekomstbestendige leefomgeving te realiseren. Alleen door zowel de financieel-economische als de maatschappelijke waarden in beschouwing te nemen, kan een integrale afweging worden gemaakt.

Dat klinkt natuurlijk mooi, zo’n integrale, maatschappelijke, benadering, maar hoe krijg je dit voor elkaar? Aan de hand van onze ervaringen bij opdrachtgevers hebben we enkele succesfactoren geformuleerd voor de realisatie van maatschappelijke waarden:

1. Geef maatschappelijke waarden een plek
Alles begint bij het erkennen van het belang van maatschappelijke waarden. Dit betekent dat partijen bereid moeten zijn maatschappelijke waarden überhaupt mee te nemen in investeringsbeslissingen. Daarmee dienen maatschappelijke waarden een plek te krijgen in de organisatie (wie is er van?), in het beleid (wat willen we integraal bereiken?) en in besluitvorming (hoe nemen we integrale besluiten?). Z0 ontstaan het besef en de urgentie om maatschappelijke waarden mee te wegen in besluitvorming, waarbij alleen een financiële onderbouwing niet meer wordt geaccepteerd.

2. Gebruik een transparant en integraal afwegingskader
In samenwerking met het College van Rijksadviseurs hebben we een kader en proces ontworpen, waarbij we aan de hand van acht wetenschappelijk gevalideerde waardencategorieën (zie onderstaande figuur) en met de juiste mix van betrokken partijen op gestructureerde en eenduidige wijze maatschappelijke waarden (kwalitatief) in kaart brengen en onderdeel maken van de integrale afweging van een vastgoed- of gebiedsontwikkeling. Waar we in dit proces naar op zoek gaan, zijn de waarden die een vastgoed- of gebiedsontwikkeling toevoegt of ‘kost’ aan haar omgeving en bij wie deze waarden (zowel positief als negatief) precies landen. Door het gebruik van een integraal afwegingskader wordt het mogelijk om de consequenties van investeringsbeslissingen te objectiveren en op basis van ‘dezelfde taal’ te bediscussiëren. Het gebruik van een integraal afwegingskader faciliteert het voeren van een objectieve discussie en maakt besluiten navolgbaar en vergelijkbaar.

Figuur: De acht maatschappelijke waardencategorieën van het College van Rijksadviseurs (bron: Brink).

3. Beschouw maatschappelijke waarden samen
Het vroegtijdig betrekken van verschillende expertises én perspectieven van zowel interne als externe betrokkenen is cruciaal om te komen tot een breed gedragen en integraal afwegingskader. Expertise op het gebied van mobiliteit, economische ontwikkeling, duurzaamheid, wonen en biodiversiteit ligt meestal nou eenmaal bij verschillende personen en instanties. Door het samenbrengen van kennis en expertise ontstaat een daadwerkelijk integraal perspectief. Daarnaast is de waarde die door stakeholders wordt toegekend aan de verschillende ambities ook verschillend, afhankelijk van de specifieke context. Het samenbrengen van verschillende perspectieven is de basis voor het creëren van draagvlak. Maar dit gaat niet vanzelf. Brink heeft diverse instrumenten ontwikkeld om dieper te graven en ervoor te zorgen dat iedereen aan bod komt. De ‘waardetafel’ bijvoorbeeld. Bijna letterlijk een onderlegger tijdens het gesprek om de diverse opgaves voor en belangen rondom een gebied in kaart te brengen en te bepalen wat er daadwerkelijk nodig is om de doelstellingen te behalen. Daarbij bestaat er niet één blauwdruk voor een integrale benadering. Dit is maatwerk en sterk afhankelijk van de specifieke context.

4. Houd ‘zachte waarden’ zacht
Het accepteren van een kwalitatieve beschouwing is essentieel als maatschappelijke waarden een eigen plek moeten krijgen. Daartoe hoort ook het omgaan met onzekerheid en veranderlijkheid. Het bepalen van maatschappelijke waarde is al met al geen wiskunde. Het is een zaak van interpretatie, van belangen en politieke keuzes. Mede daardoor wordt vaak gekozen om deze ‘zachte’ elementen dan maar buiten beschouwing te laten. In de woorden van Lucebert: ‘alles van waarde is weerloos’ daarbij doelend op dat je het niet kunt ‘pakken’, maar dat het wel datgene is dat het leven rijk maakt. Daarom voeren we een pleidooi om deze elementen juist wél mee te wegen, want dat het moeilijk te meten is, betekent niet dat het niet van belang is.

Om het goede gesprek te kunnen voeren over maatschappelijke waarde hebben we een ondersteunende praatplaat ontwikkeld. Die maakt inzichtelijk wat maatschappelijke waarde is, voor wie het speelt, wat er nodig is en op welke manier Brink daarbij kan helpen.

Bekijk de complete praatplaat hier.